Legenda dynastyczna – bohaterowie: Piast Oracz (Rataj), Rzepka (Rzepicha), Siemowit, dwaj wędrowcy, książę Popiel
Miejsce akcji: gród Gniezno, chata oracza
Pierwotny zapis legendy znajdujemy w Kronice polskiej Galla Anonima. Kronikarz relacjonuje wizytę tajemniczych gości, którzy przybywają do gnieźnieńskiego grodu w trakcie postrzyżyn synów księcia Popiela. Ten jednak traktuje ich pogardliwie i przepędza spod bram grodu. Schronienie znajdują w domu ubogiego oracza Piasta oraz jego żony Rzepki. Serdeczna gościna, jakiej tam doświadczają, ujmuje serca wędrowców. Okazuje się, że jest to również dzień postrzyżyn syna dobrych gospodarzy. W cudowny sposób podczas posiłku nie ubywa jedzenia i picia, pustoszeją natomiast naczynia na uczcie u Popiela. Gospodarze zapraszają więc księcia z całą świtą biesiadników, przyjmują ich serdecznie i goszczą obficie. Wędrowcy zgadzają się dokonać rytuału postrzyżyn i nadają chłopcu imię Siemowit, co oznacza pan rodu i stanowi pomyślną wróżbę dla jego przyszłych losów. Rzeczywiście, Siemowit dorasta i zostaje księciem na grodzie w Gnieźnie, zaś despotyczny i okrutny książę Popiel kończy marnie – pożarty przez myszy. Tak dobre serce i gościnność rodziny ubogiego oracza zaowocowały powstaniem potężnej dynastii Piastów – pierwszych władców Polski. Warto wspomnieć o istocie legendy dynastycznej– jest ona uzasadnieniem dla sprawowania władzy przez ród. Dobry władca to ten, który karmi (Piast – oracz, żywiciel według jednej z uznawanych interpretacji naukowych), a zły to ten, co zamiast żywić, niszczy, czyli spopiela ziemię (Popiel).